şark meselesi

şark meselesi, politika terimidir. ilk defa 1815’te viyana kongresi’nde kullanıldı ve ondan sonra, siyaset adamlarıyla tarihçiler nezdinde kredi kazandı.

şark meselesinin ortaya çıkışı
viyana kongresi, napoleon bonaparte ’ın altüst ettiği avrupa haritasını düzene koymak için toplandığı sıralarda, rus çarı aleksandr, kongre delegelerini rum davasıyla ilgilendirmek istedi. kongre, milliyetçilik düşmanı metternich’in ve doğuda rusya’nın genişlemesini daima endişe ile karşılamış olan ingiltere’nin tesiriyle, bu konu üzerinde görüşmeler yapılmasını reddetti. buna rağmen, rus delegeleri, resmî görüşmelerin dışında, kongre üyelerinin dikkat nazarını osmanlı imparatorluğu idaresinde yaşamakta olan hristiyan halkın durumu üzerine çekmeye çalıştılar ve bu durum için şark meselesi terimini kullandılar. meselesi başlığı altında incelendi. bu suretli diplomatlar, şark meselesi terimi ile bir hâl ve istikbal durumunu anlarken, avrupa tarihçileri de aynı terimi geçmiş zamanlardaki türk-avrupa münasebetlerini açıklamak için kullandılar. böylece şark meselesi, bir tarih terimi olarak mana kazandı.

tarihçiler, türk-avrupa münasebetlerinin başlangıcı olarak türlü olaylar kabul ettikleri için, şark meselesi’nin başlangıcı da tarihçilerin görüş ve eğilimlerine göre tespit edilmiş oldu. nitekim bu başlangıcı, türk gençlerinin avrupa’ya yayılmaya başladığı tarihe kadar götürenler bile vardır. fakat şark meselesi’ne, islâmlığın doğuşunu, haçlı seferlerinin başlamasını ve osmanlı türklerinin avrupa’ya ayak basmalarını menşe olarak kabul edenler daha çoktur.

şark meselesi’nin konu hâlinde ortaya atılması, 18. yüzyılın ikinci yarısıdır. bu andan itibaren olay olarak var olan bu mesele, 1815’te isimlendirildikten sonra, 19. yüzyıl boyunca devam ederek, 20. yüzyılın ilk yirmi yılı içinde kesin olarak osmanlı devleti’nin tarihe gömülmesiyle ortadan kalktı. başlangıcından ortadan kalkmasına kadar şark meselesi, yalnız avrupa devletleri için vardır. avrupalıların anlamış oldukları manada şark meselesi türkler için bir ’garp meselesi’dir.

kaynak: vikipedi.